Papa Francesco. Laudato si'. Sulla cura della casa comune. Bologna, Edizioni Dehoniane: 2015

Eerder heb ik nooit een encycliek gelezen, maar eerder verscheen er ook nooit een encycliek die expliciet voor de hele wereld geschreven is, en die trouwens ook een onderwerp behandelt dat ons inderdaad allemaal aangaat.

Laudato si' is een aanhef die genomen is uit een gedicht van de Heilige Franciscus, naar wie de huidige paus zich genoemd heeft. In deze encycliek, die op sommige plaatsen eerder lijkt op een persoonlijk, erudiet, geëngageerd essay dan op een bericht ex cathedra, laat Franciscus zien waarom: het is ons aller plicht om zorg te dragen voor 'ons gezamelijke huis', de planeet Aarde waarop we met ons allen rondtollen.

Een belangrijk inzicht van de paus is dat het milieuprobleem voor een belangrijk deel ook een sociaal probleem is. En dat het grootste sociale probleem van deze wereld, het lot van de allerarmsten, voor een belangrijk en steeds belangrijker deel ook een milieuprobleem is. Hoe de grote problemen van deze tijd zo steeds meer worden afgeschoven op die allerarmsten – en hoe we dat, met alle onderlinge verschillen, niet kunnen toestaan.

Voor een niet-christen (voor mij) rijst als een christen aan het woord komt over deze problemen automatisch de vraag: waarom zou de mens zich verantwoordelijk moeten voelen voor deze kwesties. Kan God niet ingrijpen? Ook de paus kan deze vraag niet echt beantwoorden, hij doet er ook niet echt een poging toe, maar hij laat wel zien hoe je de vraag voorbij kunt gaan: je hebt als mens een verantwoordelijkheid, voor de natuur en voor je naaste.

En ook de niet-christen (ik) heeft natuurlijk niet echt een antwoord: waarom zou je je met het milieu bemoeien? Waarom niet alles op zijn beloop laten? Het komt vanzelf toch wel goed, of dat 'goed' nu het voortbestaan van de mens omsluit of niet.

Je moet dus eigenlijk iets geloven om je echt te bekommeren om het milieu: geloven dat er iets moet gebeuren, dat er iets aan kan gebeuren, dat ook jouw eigen kleine handelingen – ook de handelingen die "niemand ziet", zoals de paus zegt – er daarbij toe doen. Er is van iedereen een 'ecologische bekering' nodig, zegt de paus – ook van de christenen.

Het is, vind ik, een zeldzaam helder geschrift; niet iets om het per se mee eens te zijn, maar een uitnodiging om in gesprek te gaan – en samen de zorg voor ons 'gemeenschappelijke huis' ter hand te nemen.

Reacties

Lalagè zei…
Heel goed dat de paus hiertoe oproept! Over jouw opmerking of God niet kan ingrijpen: Hij heeft ons gemaakt om met ons samen te werken. Hij neemt ons serieus door de consequenties van ons handelen niet weg te nemen, maar te laten gebeuren zodat we daarvan kunnen leren. In de bijbel wordt de vergelijking gemaakt met een rentmeester die verantwoordelijk is voor een wijngaard terwijl de baas op reis gaat. Wij hebben deze aarde gekregen om op te wonen en het is de bedoeling dat we er ook goed voor zorgen. Bovendien is dat ook in ons eigen belang en voor dat van de volgende generaties.
Ja, dat is ook ongeveer wat de paus zegt. Maar het is geen noodzakelijke interpretatie van het christendom: in Amerika zijn conservatieven die menen dat het zelfs ongepast is om maatregelen te nemen, omdat het zou betekenen dat je geen vertrouwen hebt. Overigens blijf ik bij jouw interpretatie toch ook wel een knagend gevoel hebben: de mensen die nu al het slachtoffer zijn en dat in de toekomst dreigen te worden van ons onverantwoorde gedrag, waar hebben die dat aan verdiend?

Populaire posts van deze blog

Paul Celan. Verzamelde gedichten. Amsterdam: Meulenhoff, 2003.

Walt Whitman. Leaves of Grass. Grasbladen. Amsterdam: Em. Querido, 2005 (1855).

Raoul de Jong. Jaguarman. Mijn vader, zijn vader en andere Surinaamse helden. Amsterdam: De Bezige Bij, 2020.