Marcus Aurelius. Persoonlijke notities. Barn: Ambo, 1994. (170-180)

Vertaling: Simone Mooij-Valk

Dat niet iedereen iedere dag een stukje in Marcus Aurelius' persoonlijke notities leest, of nou ja, dat die notities niet op zijn minst de status heeft van de bijbel. Dat er nog steeds zoveel christenen zijn op de wereld en zo weinig stoïcijnen, dat laat volgens mij zien dat er iets mis is in de wereld.

Dat is geloof ik geen stoïcijnse gedachte; je hoort de wereld te accepteren zoals ze is, althans in zoverre je er niets aan kunt doen. Of misschien is het wel oké, zolang je er je leven maar niet door laat bederven. En dat laatste hoef je niet te doen, je kunt immers zelf altijd die persoonlijke notities lezen.

Marcus Aurelius, de Romeinse keizer-filosoof hield aan het eind van zijn leven een boekje bij waarin hij notities maakte. Met die notities hield hij zichzelf de belangrijkste principes van het stoïcisme voor. Je moet je richten op wat je onder controle hebt: je eigen reacties op wat er gebeurt. Alles wat je overkomt, overkomt je omdat de werkelijkheid nu eenmaal in elkaar zit zoals ze doet. Er valt bijvoorbeeld niets te veranderen aan het feit dat er slechte mensen zijn; er valt alleen iets te veranderen aan jouw reacties op hoe die mensen zich gedragen, beste keizer van het Romeinse rijk.

Het lijkt mij in veel opzichten een goede levenshouding: laat de rede de leiding nemen over je gedrag, maak je zo min mogelijk druk, leg je erbij neer dat je dood gaat en vergeten wordt, en zelfs dat als je dood gaat er mensen zullen zijn die blij zijn omdat ze van jou verlost zijn; probeer vriendelijk en rechtvaardig te zijn, hoe andere mensen zich ook gedragen, want het enige van waarde zijn je eigen kwaliteiten.

Het is concreter en waardevoller dan het 'humanisme' waarvan ik eigenlijk niet goed begrijp wat het inhoudt ('de mens is de maat van alles', oh ja?) Het is bekend dat sommige moderne min of meer wetenschappelijke technieken (cognitieve gedragstherapie, mindfulness) min of meer teruggrijpen op het stoïcisme, mij verbaast het dat de traditie zelf niet meer herleeft.

Al zou ik dan zelf wel meteen tot de rekkelijken horen, geloof ik. Hoe hoog moeten de eisen van zelfbeheersing gehouden worden? En waarom eigenlijk precies? Worstelde zo iemand als Marcus Aurelius niet soms teveel? En laat zijn eigen gedrag in de werkelijke wereld niet zien dat het allemaal ook niet van een leien dakje ging?

Reacties

Populaire posts van deze blog

Paul Celan. Verzamelde gedichten. Amsterdam: Meulenhoff, 2003.

Walt Whitman. Leaves of Grass. Grasbladen. Amsterdam: Em. Querido, 2005 (1855).

Raoul de Jong. Jaguarman. Mijn vader, zijn vader en andere Surinaamse helden. Amsterdam: De Bezige Bij, 2020.