Fjodor Dostojevski: The possessed

Van alle boeken die ik ken van Dostojevski, is dit het treurigste, het pessimistische, het meest hysterische.

In een Russische provinciestad lopen allerlei mensen door elkaar heen te roepen, op zoek naar een existentiële bodem onder hun bestaan. Waar je in andere boeken van Dostojevski het idee krijgt dat de schrijver zelf in ieder geval het idee heeft dat er misschien enige hoop te peuren valt uit de Russische ziel of de orthodoxe kerk of iets dergelijks, lijkt hier iedereen alleen maar enorm op zoek. Het christendom of het socialisme, de Russische ziel of de Slavofilie, het zijn allemaal maar halfbegrepen concepten.

Temidden hiervan krijgt een groepje van vijf stadsgenoten het idee dat ze een geheime cel vormen in een geheim netwerk van allerlei van dit soort cellen doorheen heel Rusland, een instrument in een grote omwenteling die er nu gaat plaatsvinden. Waar die omwenteling heen moet leiden, dat lijken ze zelf ook niet te zien. Ze hebben weliswaar contact met een theoreticus, maar diens visie op de samenleving is zo complex dat hij wel tien avonden nodig heeft om het allemaal uit te leggen, en daar ontbreekt de tijd voor, of het geduld.

Ondertussen krijgen allerlei mensen er lucht van, en beginnen op eigen houtje mee te werken aan het bereiken van wat dan ook maar het doel zou kunnen zijn, of dit juist tegen te werken. Dat doet er niet eens toe want echt resultaat is toch hetzelfde: de chaos wordt er almaar groter door.
Er wordt verwezen naar Shakespeare, naar Hamlet: ook iemand die vagelijk ontevreden is over het bestaande en aan het eind het toneel bezaaid met lijken achterlaat zonder dat je als toeschouwer weet hoe dat nu allemaal had moeten voorkomen.

Er is in het Nederlandse taalgebied, misschien in navolging van Karel van het Reve, een zeker dedain tegenover nu juist de hysterie van de personages van Dostojevski, dat niemand in zijn boeken nu eens rustig kan doen. Die mensen zien volgens mij over het hoofd dat net moeilijk is om rustig te blijven als je over dit soort zo lastige kwesties nadenkt.

Reacties

Populaire posts van deze blog

Paul Celan. Verzamelde gedichten. Amsterdam: Meulenhoff, 2003.

Walt Whitman. Leaves of Grass. Grasbladen. Amsterdam: Em. Querido, 2005 (1855).

Raoul de Jong. Jaguarman. Mijn vader, zijn vader en andere Surinaamse helden. Amsterdam: De Bezige Bij, 2020.