Hubert Dreyfus and Sean Dorrance Kelly. All things shining. Reading the Western classics to find meaning in a secular age. New York [etc.]: Free Press, 2011.

Hoe kun je betekenis geven aan je leven? Volgens de Amerikaanse wijsgeren Hubert Dreyfus en Sean Kelly kunnen mensen kennelijk niet zonder betekenis; en volgens diezelfde auteurs heeft de moderne mens het bijzonder moeilijk om niet in nihilisme te vervallen, het gevoel dat niets ertoe doet, dat er geen enkele reden is om het ene te verkiezen boven het andere. Als voorbeeld geven ze de schrijver David Foster Wallace, in de jaren negentig en de jaren nul de hoop van letterlievend Amerika, die wanhopig op zoek was naar betekenis tot hij een paar jaar geleden zelfmoord pleegde.

Waar de betekenis dan wel te vinden is: in de klassieken van de literatuur, en dan met name in het werk van Homerus (vooral de Odyssee) en in Moby Dick. We moeten niet op zoek naar één waarheid, één god, zo leren die werken ons, volgens Dreyfus en Kelly, maar we moeten leren om de veelvormigheid te accepteren, te leven in het moment, te genieten van gemoedsgesteldheden die ons in een collectief kunnen overkomen (zonder ons te laten meeslepen door dictators) en van het beheersen van een of ander ambacht.

Voor de kenner van het werk van Dreyfus zijn dat geen verrassende beweringen, en ze lijken me zeker de moeite van het overwegen waard. Het is inderdaad moeilijk leven zonder betekenis, en het polytheïsme is misschien wel de menselijkste godsdienstvorm die er is: een die ruimte heeft om de wereld op verschillende manieren tegelijk te begrijpen, zonder ieder conflict meteen te willen oplossen. Een die de wereld omhelst zonder haar gevangen te willen houden.

Vooral aan het einde van het boek wordt die levenshouding wel een beetje op de wijze van een zelfhulpboek aan de man gebracht. Ik vermoed dat dit de bijdrage van Kelly is geweest, onder andere door wat ik op internet over hem las. De analyses van de literaire werken hebben dan weer meer te danken aan Dreyfus, die over deze onderwerpen ('Van de goden naar God en terug') al jarenlang college geeft op Berkeley en die ik zeer bewonder.

De wereld is een raadsel, een groot, groot raadsel. Het monotheïsme ontkent dat, althans het kan misschien nog accepteren dat mensen het raadsel niet doorgronden, maar het stelt dat er wel een Uiteindelijke Oplossing is. Veel vormen van atheïsme geloven datzelfde, ik op een bepaalde manier misschien ook wel. Maar met die ene ondoorgrondelijke oplossing valt in het gewone bestaan niet te leven, daar hebben Dreyfus en Kelly gelijk in. Natuurlijk komen Zeus en Athene en Apollo nooit meer terug - maar we hebben wel degelijk vele, vele goden nodig om betekenis te geven aan ons leven.