Rens Bod. De vergeten wetenschappen. Een geschiedenis van de humaniora. Amsterdam: Bert Bakker, 2010.
Bod kiest met dit boek ook duidelijk partij. Hij laat zien dat er twee draden in de geschiedenis van de taalwetenschappen kunnen worden aangewezen. Er waren altijd mensen die patronen probeerden te ontdekken. En er waren er altijd die ontkenden dat zulke patronen bestonden, of in ieder geval dat ze ertoe deden. Alleen al door daar op te wijzen, deelt Bod zich natuurlijk in bij de eerste groep. (Hoewel zijn toon altijd prettig neutraal is, meen ik toch ook te merken dat hij iets minder geduld heeft met de tweede groep.)
Ik heb veel geleerd van Bod. Dat het niet onwarschijnlijk is dat het grote succes van de natuurwetenschappen in de zeventiende eeuw - de cirkel van data naar theorie en terug - waarschijnlijk ontleend was aan de filologie en de muziektheorie, om maat een van de vele voorbeelden te noemen. Of dat Panini al in de negentiende eeuw gelezen werd, al werd hij niet begrepen (hij is pas begrepen nadat Chomsky zijn theorie opnieuw had uitgevonden.)
De geesteswetenschappen zijn ook mijn vak, ik geef zelfs al sinds vele hiaten in Leiden het vak Geschiedenis van de taalwetenschap. Dus is het niet vreemd dat ik bepaalde draden mis. Wat mij bijvoorbeeld al heel lang boeit is de vraag: waar bevinden al die objecten van de geesteswetenschappen zich precies? Waar in de werkelijkheid zijn de taal, de logica, de muziek, de kunst, enzovoort? Bod gaat er vanuit dat dit duidelijk is - ik vermoed dat hij meent dat zij zich in de 'geest' bevinden, misschien zelfs in de hersenen, maar dat is op zijn minst niet het enig mogelijke antwoord. Je kunt ze bijvoorbeeld ook zien als eigenschappen (of het eigendom) van groepen mensen; het is geen wonder dat de raakvlakken met de sociale wetenschappen er relatief bekaaid afkomen en dat in mijn ogen een van de grootste taalkundigen van deze tijd, de sociolinguïst William Labov, helemaal niet genoemd wordt. Zo zijn er meer antwoorden op de vraag waar deze zaken zich bevinden (bijvoorbeeld: in de fysische werkelijkheid) die niet genoe,d worden.
Maar dit is allemaal gezeur van iemand die jaloers is, jaloers op zo'n achteloos vertoon van verpletterende eruditie, inzicht en dat gecombineerd met zo'n duidelijke stijl. De vergeten wetenschappen is een prachtige geschiedenis van de humaniora. Dat er nog vele mogen volgen.
Reacties