De Zoza's. Zo Zuidas. Overwerk & achterklap in de Amsterdamse kantoorjungle. Amsterdam: Pearson Education, 2010.

Ik heb teveel respect voor machthebbers. Ik kom al ruim tien jaar bijna iedere dag op de Zuidas, omdat ik op Amsterdam Zuid overstap van de trein op de fiets of de metro. Ik drink er soms een espresso en eet er soms bij Wagamama. Met andere woorden, ik zie die andere wereld, van de pakken en het overwerk en targets halen al die tijd van een afstandje. En ik heb er een soort respect voor: dat moeten slimme mensen zijn die daar werken, en ook nog niet bang om dag en nacht te werken.

Dit boek - dat ik in een bevlieging kocht in het boekwinkeltje op Amsterdam Zuid - nuanceert dat beeld. De Zuidas-denkers — of denksters, het boek is door een collectief geschreven, en ik krijg de indruk dat dit vooral uit vrouwen bestaat — graven niet zo diep. Van fascinatie voor het werk dat ze doen is in het geheel geen sprake, intelligentie of zelfs grote werklust worden niet overmatig gewaardeerd. De gemiddelde Zuidas-werker probeert volgens Zo Zuidas met zo min mogelijk moeite zoveel mogelijk geld en status binnen te slepen. Tijdschrijven? Dat gaat zo: "De tijdschrijfklokjes zijn handmatig aan te passen. Dat plaatst de tijdschrijver voor een dilemma. Bijvoorbeeld als je een memootje voor een klant moet schrijven, terwijl je dat vrijwel een-op-een kunt overnemen van een collega. (...) Die cliënt weet toch niet dat je collega onlangs al eenzelfde advies heeft gemaakt voor een andere zaak."

Het geheel maakt vooral een schoolse indruk, het is de opgewonden toon van leerlingen, zonder eigen verantwoordelijkheid, lekker keten, al moet je wel weten dat je ij die-en-die goed moet opletten. Over bazen wordt gepraat zoals vroeger over leraren op school, het zijn geen echte mensen maar karikaturen: "Mijn baas is een achtenvijftigjarige vakidioot. Hij is al-tijd op kantoor. Volgens mij gaat hij alleen naar huis om zijn tasje was weg te brengen en heeft hij een uitklapbedje achter zijn bureau." Niemand neemt echt verantwoordelijkheid, je doet misschien goed je best, maar dat alleen omdat dit moet van je baas. Universiteiten zijn al jarenlang steeds schoolser aan het worden; Zo Zuidas laat zien dat deze houding gaandeweg ook de volgende levensfase bepaalt.

Zo Zuidas geeft alles bij elkaar een boeiend beeld van een wereld waarin alles op zijn plaats staat en jij alleen je plaatsje hoeft te vinden. Je moet zorgen dat je een baan bemachtigt, maar dat is net zoiets als daten, en als je het handig aanpakt, zit je ook gebeiteld. Kritische reflectie op het soort werk dat je doet, ontbreekt geheel. Het woord crisis valt nergens. Dat is (een beetje) beangstigend: deze mensen nemen uiteindelijk wel allerlei beslisingen. Ik wist dat wel, dat de wereld in handen is van leeghoofden, maar toch kom ik moeilijk af van dat respect. Eens kijken of het me morgen lukt, als ik over het Zuidplein loop.