Beppe Severgnini. La pancia degli italiani. Berlusconi spiegato ai posteri. Roma: Editore Rizzoli, 2010.

Berlusconi is nooit ver weg. Vanuit Nederland kunnen we met een zekere distantie naar het fenomeen kijken: hoe kan zo'n clown een heel land al sinds 1994 in zijn greep hebben? Waarom blijven Italianen steeds stemmen op iemand die zo duidelijk allerlei beloften niet nakomt.

De geweldige Italiaanse journalist Beppe Severgnini legt het uit in zijn nieuwe boek La pancia degli italiani - dat ik zou vertalen als 'De onderbuik van de Italianen', en dat speelt met de titel van een vorig boek van Severgnini dat La testa degli italiani heette. Severgnini zet om te beginnen uit dat er tien factoren die Berlusconi's succes sinds 1994 verklaren. Het gaat dan bijvoorbeeld over de 'goddelijke factor' (met o.a. het verbijsterende voorbeeld van hoe Berlusconi zich op een podium door twaalf afgevaardigden/discipelen laat omringen die vervolgens in koor een aanhankelijkheidsverklaring aan de baas voordragen), de factor 'Tina' (there is no alternative, de linkse oppositie heeft voor alle problemen slechts één oplossing: Berlusconi moet weg) en de factor 'Zellig' (als Berlusconi met een politieman praat wordt hij een politieman, praat hij met een Arabier, dan wordt hij een Arabier; naar de film Zellig van Woody Allen). Die factoren werkt hij vervolgens in ieder een hoofdstuk uit.

Je kunt dat hele boek met de distantie van pakweg vijftienhonderd kilometer lezen, maar volgens mij gaat het boek uiteindelijk heel Europa aan. Overal wordt de persoon van de leider steeds belangrijker, en zijn mensen geneigd om een geliefde persoon 'kleine' foutjes (corruptie, machtsmisbruik) te vergeven. En overal lijkt rechts de technieken beter in de vingers te hebben dan links.

Over technieken gesproken: een van de grote genoegens van La pancia is dat het een e-book is; het is het eerste boek dat ik gelezen heb op een iPad. Niet alleen hoort het boek daar helemaal thuis, het laat ook de toekomst zien van dit soort non-fictieboeken. Vrijwel ieder citaat van Berlusconi (tegen een groepje mannen die staan te werken bij een rampgebied: 'zijn hier geen vrouwen? zijn jullie soms homo's?') wordt gestaafd met een YouTube-filmpje, en verder zijn er overvloedig links naar oorspronkelijke documenten zoals de beginselverklaring van Forza Italia! De moderne geschiedenis bestuderen krijgt een geheel nieuwe dimensie, merk je zo ineens.