Rob Wijnberg. Nietzsche en Kant lezen de krant. Denkers van vroeger over dilemma's van nu. Amsterdam: De Bezige Bij, 2010 (2009)

Geert Wilders is niet helemaal consequent. Hij vindt dat er algemene Nederlandse waarden zijn, en dat iedere Nederlander die waarden zou moeten aanhangen. Maar hij maakt wel steeds een onderscheid tussen de islam, die hij zegt te bestrijden, en de moslims, die hij respecteert. In het eerste geval legt hij een ijzeren band tussen waarden en identiteit, die hij in het tweede geval bestrijdt.

Het is een voorbeeld van een fragment van een analyse zoals Rob Wijnberg die de laatste jaren in nrc.next publiceert. Vorig jaar verzamelde hij ze in de bundel Nietzsche en Kant lezen de krant.

Ik lees nrc.next niet regelmatig, maar de stukjes van Wijnberg vind ik vaak interessant en nu leuk genoeg om deze bundeling te willen lezen. Hij schrijft en denkt inspirerend, en deze bundeling begint met een aantal mooie stukken, zoals het allereerste, waarin hij behandelt 'waarom meer keuze tot meer keuzevrijheid leidt' (als er oneindig veel keuze is, kun je geen verschil meer maken tussen de opties, en kun je dus ook niet meer echt kiezen) en 'zachte sprekers hoor je niet' (waarin Wijnberg uitlegt waarom degenen het zo lastig hebben die in de huidige politiek zeggen dat de schreeuwers hun toon moeten matigen: omdat ze zelf nooit kunnen schreeuwen).

Het werkt inspirerend dat Wijnberg naar al die dagelijkse politiek met een wijsgerig oog kijkt: met wat afstand, en vooral met een oog voor wat voor mens- en wereldbeeld er achter het optreden van een doorsnee-politicus moet schuilgaan. En die Wijnberg is verbluffend jong, daar gaan we heel mooie dingen mee beleven.

Toch moet ik toegeven dat de stukken soms nu al na een paar jaar een beetje gedateerd zijn, en dat deze lezer het bij de zoveelste demonstratie dat Wilders' standpunt niet logisch in elkaar zit het wel een beetje voor gezien houdt (wie denkt er nu dat Wilders' standpunt wél logisch in elkaar zit).

Maar inspirerend blijft het, alles bij elkaar. Al is het maar omdat je als lezer soms ook het gevoel krijgt dat het niet klopt, wat Wijnberg zegt. Is er wel een echte tegenstelling tussen die twee standpunten van Wilders? (Eigenlijk zegt hij dat er zowel voor het Nederlanderschap als voor de islam idealiter een 1-op-1-relatie zou moeten zijn tussen identiteit en waarden. Dat deze er in de praktijk niet is betekent voor hem in het geval van het Nederlanderschap dat de mensen moeten worden opgevoed, en in het geval dat er nog hoop is voor de moslim.) Maar juist doordat dit boek uitnodigt tot dit type tegenspraak is het geheel en al geslaagd.