F.M. Dostojewski. De gebroeders Karamazow. Amsterdam: Van Oorschot, 1978

F.M. Dostojewski

Vertaling: Jan van der Eng

Negen jaar geleden las ik de Gebroeders Karamazow voor het laatst, toen (kennelijk) in een week tijd. Ik kon me er nog maar weinig van herinneren. De belangrijkste indruk die het op den duur op me achterliet was van een boek waarin heel veel heen en weer wordt gerend en tussendoor over het bestaan van God, de vraag in hoeverre je schuld hebt aan de ellende op de wereld, enz. wordt nagedacht. Deze keer heb ik er langer over gedaan, bijna een maand. Misschien is het maar goed dat ik me zo weinig kon herinneren: zo kon het nog een keer een onvergetelijke indruk op me maken!

De definitie van romankunst op zijn best is misschien wel dit: je ziet een verhaal vanuit allerlei perspectieven. Je ziet hoe iedereen gelijk heeft, hoe eigenlijk iedereen het beste voorheeft met de anderen, en het allemaal toch uitdraait op grote ellende. Daarom is de Gebroeders Karamazow natuurlijk een van de beroemdste romans ter wereld: op het eind heeft eigenlijk iedereen vader Karamazow vermoord, en wel om goede redenen.

Veel indruk maakte op mij deze keer de verschillende draden in het boek over kinderen. Iwan Karamazow vertelt ergens dat hij een verzameling verhalen heeft over het vreselijke leed dat kinderen wordt aangedaan: hoe ze, volkomen schuldeloos, door hun ouders worden mishandeld en getreiterd. Hoe het nooit meer goed kan komen in een schepping waarin dat gebeurt: waaraan hebben die kinderen dat verdiend? Hoe kan het achteraf (in de hemel) ooit weer worden goedgemaakt? Volgens Iwan is dat leed een bewijs tegen het bestaan van God.

Er is ook een andere, grotere lijn, over de jongetjes Ilja en Kolja. Ook daaruit blijkt een heleboel kinderleed, maar tegelijkertijd ook dat kinderen zelf ook wreed kunnen zijn — tegen dieren (Ilja heeft een hond een stuk brood met een speld laten eten) en tegen elkaar (de andere kinderen treiteren Ilja). Tegelijkertijd zijn die kinderen zich er nauwelijks van bewust hoeveel leed ze misschien een ander aanbrengen; en zodra ze zich dat bewust worden, proberen ze het ook weer goed te maken. De kinderen in de Gebroeders Karamazow, dat zijn misschien wel mijn favoriete personages. Zo werkelijk, zo onnoemelijk complex.

Reacties

Populaire posts van deze blog

Paul Celan. Verzamelde gedichten. Amsterdam: Meulenhoff, 2003.

Walt Whitman. Leaves of Grass. Grasbladen. Amsterdam: Em. Querido, 2005 (1855).

Raoul de Jong. Jaguarman. Mijn vader, zijn vader en andere Surinaamse helden. Amsterdam: De Bezige Bij, 2020.