André Gide. L'immoraliste. Paris: Folio, 2001 (1903).

Andre Gide. L'immoraliste Voordat het verhaal van L'immoraliste wordt voorafgegaan door maar liefst twee verschillende distantiëringen. Eerst maakt de schrijver duidelijk dat hij helemaal niet noodzakelijkerwijs instemt met het gedrag van Michel, en dan doet de verteller, een vriend van Michel hetzelfde. Zelfs de titel is al een manier om afstand te nemen.

Wat doet Michel dan voor ergs? Hij leeft erop los. Hij is geïnteresseerd in jongens, zonder dat hij veel met die jongens doet of lijkt te willen doen. Hij houdt er een eigen levensfilosofie op na, die erop neerkomt dat je het genot moet nastreven. Is dat nu zo'n schande? Zou je daar nu zoveel omtrekkende bewegingen om moeten maken? Zelfs in de tijd van Gide?

Nee, waarschijnlijk niet, maar met dit alles doet Michel nog iets. Hij verwaarloost zijn vrouw, en hij haat haar misschien zelfs in stilte, terwijl zij eigenlijk altijd goed voor hem geweest is, hem verzorgd heeft toen hij ziek was, en zo nodig af en toe een oogje heeft toegeknepen. Aan het eind van haar leven, als zij ziek is, laat Michel haar psychologisch in de steek, en als ze sterft voelt hij zich merkbaar bevrijd van deze last. Dat is eigenlijk nog steeds een schande.

En het is een werkelijk dilemma, ook nu nog. Als het waar is, dat het de bedoeling is van het leven dat je leeft, dat je werkelijk leeft, dan kun je dat misschien alleen doen door je immoreel op te stellen, en dan kan het misschien alleen ten koste gaan van anderen. Een sleutelscène is die waarin Michel ziet dat een knap Arabisch jongetje, Moktir, een schaar steelt, maar daar niets over zegt. Later blijkt dat Moktir zag dat hij werd gezien, maar daar ook niets over heeft gezegd. Dat stiekeme, daarin zit voor Michel het genot; en bovendien blijkt dat de schaar van Michels vrouw was, en dat Moktir hem mogelijk kapot heeft willen maken. Wat is het toch moeilijk om gelukkig te zijn.

Reacties

Populaire posts van deze blog

Paul Celan. Verzamelde gedichten. Amsterdam: Meulenhoff, 2003.

Walt Whitman. Leaves of Grass. Grasbladen. Amsterdam: Em. Querido, 2005 (1855).

Raoul de Jong. Jaguarman. Mijn vader, zijn vader en andere Surinaamse helden. Amsterdam: De Bezige Bij, 2020.