Oliver Sacks. Musicofilia. Verhalen over muziek en het brein. Amsterdam: Meulenhoff, 2007.

Vertaling Han Visserman

Ongeveer twintig jaar geleden zag een documentaire zag ik een documentaire op tv die ik nooit ben vergeten: een film over de Engelse musicus Clive Wearing die juist alles vergeten was. Weaver is een van de ernstigste amnestiepatiënten ter wereld, die alles vergeten is wat meer dan een halve minuut geleden is gebeurd. Daardoor heeft hij doorlopend het gevoel net wakker geworden te zijn. Dat schrijft hij dan ook doorlopend op in zijn dagboek: ik ben net wakker geworden. Of hij belt zijn vrouw - een van de weinige mensen die hij zich nog levendig herinnert - om haar te zeggen dat hij er nu echt weer is, en dat hij naar haar verlangt. Elke keer dat zij binnenkomt vliegt hij haar dan ook in haar armen. Alleen als hij muziek speelt, lijkt de amnestie voorbij: alles herinnert hij zich, zelfs als er een herhalingsteken staat, vergist hij zich niet. (Op YouTube is een Amerikaanse documentaire uit 1999 te zien waar de BBC-film uit 1986 deels in is verwerkt.)

In zijn nieuwe boek Musicofilia vertelt de beroemde neuroloog Oliver Sacks het verhaal van Wearing, en beschrijft een verslag van een bezoek dat hij Wearing bracht. Heel veel voegt die beschrijving niet toe aan wat ik me nog herinnerde van die documentaire van twintig jaar geleden: nog steeds heeft Wearing iedere dag het gevoel dat hij net wakker geworden is. En nog steeds speelt hij prachtig piano.

Toevallig heb ik net een ander boek over de relatie tussen muziek en brein gelezen,  This brain on music van de neurowetenschapper David Levitin. Het is interessant om die twee boeken te vergelijken, omdat ze uit zulke verschillende invalshoeken zijn geschreven. Waar Levitin op zoek is naar algemene wetmatigheden &mdash Hoe zit muziek in ons aller hoofd? Hoe werkt het allemaal precies? — is Sacks duidelijk een dokter: iemand die geïnteresseerd is in zijn patiënten; die ook in ieder van hen het eigen verhaal wil zien.

In theorie heeft Sacks het makkelijker, want die kan smeuïge verhalen vertellen over verbijsterende gevallen zoals dat van Clive Weaver. Maar het boek van Levitin vind ik uiteindelijk een stuk beter. Sacks verklaart wat mij betreft wel heel weinig van wat muziek is, of wat onze hersenen precies doen, en doet dat ook vaak in vrij hopeloos gemurmel over hersenonderdelen (een arts is zijn gehoor in zijn rechteroor kwijtgeraakt 'nadat er een akoestisch neuroma in de sensibele zenuw was verwijderd'). Levitin heeft een sterker verhaal — de prachtige zoektocht naar wat de menselijke hersens kunnen.

Reacties

ijsbrand zei…
Dat speelde mij ook ernstig parten, bij het lezen van Sacks. De beroemdste ziektegevallen zijn al vrij bekend. De anonieme patiënten vervullen mij met de schaamte dat ik hun onvermogen moet aanschouwen, en ondertussen biedt Sacks te weinig dat op mijn eigen beleving slaat.
Anoniem zei…
U zult wel amnesie bedoelen?

Populaire posts van deze blog

Paul Celan. Verzamelde gedichten. Amsterdam: Meulenhoff, 2003.

Walt Whitman. Leaves of Grass. Grasbladen. Amsterdam: Em. Querido, 2005 (1855).

Raoul de Jong. Jaguarman. Mijn vader, zijn vader en andere Surinaamse helden. Amsterdam: De Bezige Bij, 2020.