Wat een man was dat toch, pa Soros! In dit boek vertelt hij hoe hij het laatste jaar van de oorlog als jood in Budapest overleefde: door lakoniek te blijven, door al zijn familieleden doorlopend van nieuwe identiteiten en vooral bijbehorende papieren te voorzien, door anderen te helpen waar dat kon en een beetje uit te zuigen waar dit verantwoord was, zodat hij zelf ook nog een beetje kon leven. In het voorwoord vertelt zoon George Soros dat dat dit jaar tot de gelukkigste van zijn leven behoorde, hoe naar dit ook klinkt - en dat kwam door het optimisime en de vasthoudendheid van zijn vader. Dat kun je begrijpen als je het leest.
Tegelijkertijd wordt niet vergeten dat er in de straten van de stad stapels lijken te zien waren; dat de nazi's op een bepaald moment twee mannen aan lantaarnpalen hadden opgehangen, één met een brieftje 'Dit gebeurt met joden die zich verstoppen' en de ander met een briefje 'Dit gebeurt met christenen die joden verstoppen.' De Tweede Wereldoorlog blijft een onbegrijpelijke legpuzzel vol gruwelen en menselijkheid. Dit is weer een stukje.
Zoals de vertaler en bezorger Humphrey Tonkin opmerkt in zijn aardige nawoord is de stijl van dit boek ook precies gepast. Zo droog en onderkoeld geserveerd wordt het allemaal heel heet gegeten. Iets anders wat heel sterk werkt zijn de vergelijkingen met het alledaagse leven. Tivadar zit ongerust op zijn zoon te wachten, want jongens worden gemakkelijk door de nazi's opgepakt. Hij wordt steeds ongeruster. Iedereen kent dat wel, zegt hij, ongerustheid is irrationeel. Hoe langer je staat te wachten op de tram, des te geagiteerde wordt je, terwijl je eigenlijk steeds kalmer zou moeten worden, want de kans dat de tram er binnenkort is wordt steeds groter. De ongepastheid van de vergelijking van het wachten op de tram en op je zoon (zonder spoorboekje) snijdt door je ziel.
Reacties